Het grootste deel van het continent bestaat uit heel oud, Pre-cambrisch gesteente. Een uitzondering hierop vormen de langgerekte gebieden waar plaattektoniek actief is en waar gebergtevorming optreedt, zoals in de Alpen en het Himalaya-gebergte; deze bergen zijn relatief jong. De oude gesteenten, die soms bedekt zijn met een dunne laag sedimentgesteente, zijn hoog-metamorf, sterk gedeformeerd en gerekristalliseerd en geïnjecteerd door granietintrusies. Hun geschiedenis beslaat echter meer dan viervijfde deel van het hele bestaan van de aarde, vanaf de vorming van onze planeet, meer dan 4,5 miljard jaar geleden, tot 500 miljoen jaar terug. Het ontbreken van herkenbare fossielen maakte het lange tijd onmogelijk om ze te dateren. De nieuwe mogelijkheden van radiometrische ouderdomsbepa-ling (zie inzet) hebben daar echter verandering in gebracht en de studie van deze oude gesteenten is opgebloeid. En niet zonder reden, want juist Precambrische gesteenten bevatten veel delfstoffen die de mens gebruiken kan, zoals goud, ijzer en andere metalen, diamanten en edelstenen. De oudste gesteenten zijn meer dan 2,7 miljard jaar oud, ze stammen uit het Archaeicum en ze worden gevonden op verschillende plaatsen op alle continenten, zowel op het Noordelijk als op het Zuidelijk Halfrond. Echter in het algemeen is dit gesteente niet ouder dan 3 miljard jaar en jarenlang woedde er onder geologen een ware wedstrijd om als eerste de alleroudste gesteenten ter wereld te ontdekken. Achtereenvolgens ging de prijs naar West-Australië, toen naar Zimbabwe en daarna naar Canada. De oudste betrouwbare datering van aards materiaal is 4,2 miljard jaar. Het betreft een zirkoon uit metasedimentaire kwart-sieten van Mount Narreyer in West-Australië. Maar het gaat hier om een alleenstaand voorkomen van een detritisch mineraal in een veel jonger gesteente van misschien niet ouder dan 3,4 miljard jaar. Een ander zeer oud gesteente is bijvoorbeeld de Acasta-gneis, gevonden in de Slave Province van de Northern Territories, Canada. In deze tonalitische (granodioritische) gneis is in de kern van sommige zirkonen een ouderdom van bijna 4 miljard jaar (3,96) gemeten. Deze ouderdom geeft de tijd weer van de kristallisatie van de originele magmatische protoliet, op een diepte van enkele kilometers. Deze ontdekking betekent, dat er toen een soort continentale korst aanwezig was, maar zegt niets over de aard of de condities van het aardoppervlak: de plaats waar het leven is ontstaan. De oudste ontsluitingen van sedimenten en vulkanische lava's, met andere woorden: de best bewaarde stukken van de oudste aardkorst, worden gevonden in West-Groenland, aan de rand van de ijskap zo'n 150 km van Nuuk, de hoofdstad van Groenland. Zij worden de lshua-ge-steenten genoemd naar een Groenlandse naam voor een plek in de buurt. Dit artikel gaat over de ontdekking van deze gesteenten en over de betekenis ervan

, , ,
Gea

Copyright: GEA/auteur

Stichting Geologische Aktiviteiten

P.W. Uitterdijk Appel, & J.L.R. Touret. (2000). De oudste gesteenten op aarde. Hoe zijn ze gevonden en wat kunnen ze ons vertellen?. Gea, 33(1), 1–6.