De dynamische aarde: tektoniek, morfologie en klimaatverandering

Het klimaat op aarde is niet altijd hetzelfde geweest. Aan het einde van het Mesozoïcum kwam een einde aan een lange periode van relatief warme klimaten. De wereld veranderde van een broeikas in d e ons vertrouwde ijskast. Wat wij klimaatverandering noemen, is op menselijke tijdschaal het resultaat van een ingewikkeld samenspel van luchtstromingen, plantengroei, reliëf, de verdeling van land en water en stromingen in d e oceaan - en niet te vergeten, de invloed die de mens daarop uitoefent. Op geologische tijdschaal komen daar bij: plaattektoniek, geomorfologische veranderingen en astronomische variaties van de stralingsbalans op aarde. Om de gevolgen van een door de mens in gang gezette klimaatverandering te begrijpen - en zo mogelijk enigszins betrouwbaar te voorspellen - is het essentieel inzicht te krijgen in de geschiedenis van de klimaatveranderingen en de processen, die daartoe leiden. De laatste twee decennia zijn hierover opwindende nieuwe theorieën ontwikkeld. In de eerste plaats is het belangrijk de oorzaken te achterhalen van de wereldwijde afkoeling sinds ongeveer 60 miljoen jaar geleden. In hoeverre beïnvloeden tektonische processen het klimaat en welke rol spelen hierbij d e oceanen? Wanneer zijn de Antarctische ijskappen ontstaan en waardoor worden de ijstijden veroorzaakt? Welke terugkoppelingen bestaan er tussen klimaat, erosie en veranderende morfologie? Op deze vragen is geen eenvoudig antwoord mogelijk e n in het bestek van dit artikel kan dan ook alleen maar aangegeven worden in welke richting palaeoklimaat-onderzoekers tegenwoordig denken.