Een bijdrage van de Werkgroep "Optische Petrologie 1": Zirkoon pseudomorf naar baddeleyiet

Het element zirkonium, Zr, komt in veel gesteenten voor als sporenelement. Het gehalte aan Zr in zure, granitische gesteenten is gemiddeld rond de 150 ppm, maar in basische gesteenten gewoonlijk lager. Door de eigen iongrootte en de 4-waardige valentie past Zr slecht in de kristalroosters van gewone, gangbare gesteentevormende mineralen als kwarts, veldspaten, glimmers, amfibolen, pyroxenen, etc, waardoor zirkonium - ondanks de lage gehaltes - toch eigen Zr-mineralen vormt. Het meest gangbare Zr-mineraal is zirkoon, zirkoniumsilicaat ZrSi04; het komt in veel gesteenten voor als accessorisch bestanddeel. De kristallen zijn echter gewoonlijk zo klein dat zirkoon zelden macroscopisch is te onderkennen. In slijpplaatjes, daarentegen, is zirkoon vaak makkelijk te determineren vanwege zijn vrij opvallende eigenschappen (kristalvorm: vaak idiomorfe tetragonale zuiltjes in stollingsgesteenten, in (meta)sedimenten vaak afgerond; hoog relief: n ~ 1,95; hoge dubbelbreking: A ~ 0,06; 1-assig positief). Een veel minder bekend Zr-mineraal is baddeleyiet, zirkoniumoxyde Zr02, wat gezien zijn samenstelling vooral voorkomt in silica-onderverzadigde gesteenten. Deze inleiding over Zr-mineralen is bedoeld om geïnteresseerde Gea-lezers te laten delen in een ervaring van de Werkgroep "Optische Petrologie 1". Deze ervaring komt voort uit de klassikale behandeling en bestudering van metagabbro MA 877 uit Nissedal, centraal Telemark, Zuid-Noorwegen, uit de collectie van het Instituut voor Aardwetenschappen, Utrecht. Klassikaal omdat van dit jong-Pre-cambrische gesteente voldoende slijpplaatjes beschikbaar zijn om de hele groep hetzelfde gesteente te laten bestuderen. Hierbij bleek dat een hele groep meer ziet dan een enkele docent. Daardoor zijn meer en mooiere voorbeelden van een bepaald kenmerkend aspect boven tafel gekomen, in ons geval boven de microscooptafel. Enkele gebruikte gesteente- en mineraalnamen worden later toegelicht.