Oud Nieuws

In Science nummer 274 van 13 december 1996 maakte Carl Swisher van de Universiteit van Berkely, Californië, wederom melding van een aantal opmerkelijke dateringen. Nam hij in 1994 samen met een aantal medewerkers de oudste datering van Homo erectus in Azië voor zijn rekening, nu komt hij samen met een team van Amerikaanse en Indonesische deskundigen met het resultaat dat Homo erectus mogelijk een kwart miljoen jaar langer heeft voortbestaan dan tot nu toe algemeen werd aanvaard. Vanuit de wetenschappelijke wereld is reeds heftig gereageerd op deze nieuwe dateringen, die, als ze stand zullen kunnen bieden aan de huidige kritiek, verstrekkende gevolgen kunnen hebben voor de twee concurrerende evolutiemodellen van de mens. De nieuwe dateringen zijn gebaseerd op de verhouding van radioactieve bestanddelen in runderkiezen afkomstig uit fossielhoudende lagen nabij de dorpjes Ngandong en Sambungmacan op Java. De vindplaats Ngandong raakte wereldberoemd nadat tussen 1931 en 1933 de geologen Oppenoorth en Ter Haar, verbonden aan de toenmalige Geologische Dienst van Nederlands-Indië, een twaalftal Homo erectus schedels opgroeven uit een rivierterras boven de huidige Solo Rivier. Ook bij Sambungmacan is in de zeventiger jaren een H. erectus schedelkap tevoorschijn gekomen. Al deze vondsten, waarvan het aangezichtgedeelte en de kiezen totaal ontbreken, worden gekenmerkt door een relatief grote herseninhoud. Algemeen werd aangenomen dat deze schedels, hoewel duidelijk jonger dan de beroemde vondst van Eugene Dubois bij Trinil, toch altijd nog zo’n enkele honderdduizenden jaren oud waren, in ieder geval ouder dan het eerste verschijnen van de anatomisch moderne mens in Azië. Uit het artikel in Science zou nu moeten blijken dat de zogeheten Ngandong schedels mogelijk maar 27 tot 53 duizend jaar oud zijn. Dit zou betekenen dat Homo erectus dus in tijd overlapt zou hebben met Homo sapiens, waarvan de oudste resten uit Afrika op 200.000 jaar worden geschat. Het zou ook betekenen dat H. erectus nog voortleefde op Java terwijl de eerste mensen Australië reeds bevolkten. De nieuwe dateringen van Swisher en consorten zouden het zogenaamde multiregionale model voor de evolutie van de mens ernstig kunnen ondermijnen. Volgens dit model zouden de moderne Aziaten geëvolueerd zijn uit locale Homo erectus populaties die onderling met elkaar in genetisch contact stonden. Indien men de nieuwe dateringen aanneemt zou het moeilijk te verklaren zijn waarom op Java deze overgang niet tot stand is gekomen. Indien men echter aanneemt dat er geen genetisch contact plaatsvond, zoals door de aanhangers van het concurrerende ‘Out of Africa’ evolutiemodel wordt gedaan, dan zou het relatief jonge voorkomen van Homo erectus op Java simpelweg verklaard kunnen worden als zijnde een relict dat onder geisoleerde omstandigheden op het eiland Java kon blijven voortbestaan.