Plooien en breuken

Met de aardkorst wordt de dunne, letterlijk 'steenharde' laag aangeduid die de buitenste schil vormt van de aardbol. De aardkorst lijkt stevig, opgebouwd uit een hard, bros en volledig onbuigzaam gesteentepakket. Toch vertonen de gesteenten duidelijk de sporen van beinvloeding door krach-ten, die zowel van buitenaf op de gesteenten inwerken, als van binnenuit. De vanbuiten werkende krachten zorgen voor de afbraak van de gesteenten, zij vormen onder meer het landschap. Dit zijn de exogene krachten. De krachten die vanbinnen, uit de diepere delen van de aarde, op de aardkorst inwerken zijn de endogene krachten. De resultaten van de endogene krachten zien we in de deformatie van de gesteenten: aan verplooide en gebroken gesteentelagen. De oorspronkelijke positie, vorm en orienta-tie van de gesteenten en gesteentepakketten zijn onder invloed van de endogene krachten veranderd. De endogene krachten hebben tot de verbeelding van de mensen gesproken. De onmogelijkheid om de krachten, die de soms zeer indrukwekkende plooistructuren van keiharde gesteenten veroorzaakten, waar te nemen en te kunnen be-vatten leidde vaak tot het verzinnen van bovennatuurlijke verklaringen. Zo meenden de oude Grieken dat plooi- en breukvorming gevolgen waren van de strijd tussen Goden en Titanen. De moderne verklaring spreekt weliswaar minder tot de verbeelding, maar de grote variatie in de structuren, die mede aanleiding geeft tot de vorming van spectaculaire landschaps-vormen, blijft een diepe indruk maken. Prachtige plooistructuren die in gesteenten te zien zijn werden, net als het vulkanisme, wel verklaard door aan te nemen dat de aarde vroeger veel heter was, dat daardoor de gesteenten plastisch waren en aldus als een dikke vloeistof konden stromen en verplooien. De processen die duizend miljoen jaar geleden gesteenten hebben verplooid zijn echter volledig vergelijkbaar met die welke tien miljoen jaar geleden inwerkten op de gesteente-formaties van de aardkorst; gesteenten worden in het algemeen niet plastisch. Plooien in gesteenten ontstaan in de meeste gevallen door compressiekrachten. De aardkorst wordt gedeformeerd door-dat deze in continentale botsingszones in horizontale richting in elkaar wordt gedrukt. Of bij een dergelijke beweging gesteenten zullen breken of buigen is voornamelijk afhanke-lijk van de snelheid waarmee de botsingsbewegingen gepaard gaan.