De brieven van ALEXANDER VON HUMBOLDT aan VARNHAGEN hebben menigerlei aanleiding gegeven tot opspraak, en den grooten wereldreiziger en beoefenaar der natuurkundige wetenschappen aan verschillende beoordeeling en veroordeeling blootgesteld. Ik wil hier niet onderzoeken, in hoeverre die beoordeeling en veroordeeling gegrond zijn, noch beslissen, of het niet beter geweest ware die brieven achter te houden.