Wezen en rechtsgebied van de wetenschappelijke verklaring

Wil men weten wat verklaren in de wetenschap beteekent, wat wetenschappelijke methoden van onderzoek zijn, dan moet men ter schole gaan bij de physica in den ruimsten zin van ’t woord, een der oudste en meest ontwikkelde van de zusters. »Aufgabe der Mechanik ist es, die in der Natur vor sich gehende Bewegungen vollständig und auf die einfachste Weise zu beschreiben.” Deze woorden van KIRCHHOFF drukten voor het eerst duidelijk en ondubbelzinnig den aard uit van den inhoud der natuurwetenschap. Het is eene beschrijving van verschijnselen als verschillende vormen van beweging met de begrippen weg, tijd, massa, snelheid, versnelling, kracht en arbeidsvermogen. Die begrippen hebben betrekking op metingen en wegingen. Men bepaalt door meten de lengte van een weg in centimeters, door wegen de massa van een lichaam in grammen, den tijd door het meten van een schijnbaren weg van een vaste ster aan den hemel. De tijd, die verloopt, terwijl zulk een ster 1/86400 gedeelte van haar dagelijksche loopbaan om de aarde aflegt, is de eenheid, de seconde. Uit die hoeveelheden worden door rekenkundige bewerkingen andere afgeleid. Het quotient van een weg en den tijd, aan het doorloopen er van besteed, is een snelheid. De aangroeiing van de snelheid per seconde is de versnelling. Het product van massa en versnelling is kracht. Men kan ook zeggen snelheid in de doorloopen weg beschouwd in verband met den tijd; kracht is de versnelling beschouwd in verband met de massa van het lichaam, dat ze verkreeg. Prof. V. D. wijk heeft gelijk: »aan de wereld der phaenomena ontleent zij de beginselen, waarmede zij haar verklaart.”