Bittersweet bugs: the Dutch insect community on the nightshade Solanum dulcamara

Bitterzoete beestjes: de Nederlandse insectenfauna op bitterzoet (Solanum dulcamara) Bitterzoet (Solanum dulcamara) is in Nederland een algemene inheemse plantensoort die kan worden aangetroffen op zowel heel droge als op natte standplaatsen. Bij nadere bestudering bleek zich een opvallende gemeenschap van insecten te handhaven op deze plant. Dit artikel beschrijft de insecten die zijn aangetroffen tijdens onze veldstudies. Het meest talrijk zijn vijf soorten kevers, waaronder twee aardvlooien – Epitrix pubescens en Psylliodes affinis – die zich als larve voeden met de wortels van bitterzoet en als volwassen insect met de bladeren. Een derde aardvlo, Psylliodes dulcamarae, voedt zich als volwassen insect eveneens met de bladeren, maar mineert als larve in de stengels van deze plant. Pria dulcamarae is een glanskever die zich alleen richt op de bloemen en het stuifmeel. De laatste keversoort is de uit Noord-Amerika afkomstige Coloradokever (Leptinotarsa decemlineata), die zich niet alleen op aardappel, maar ook op bitterzoet goed lijkt te kunnen handhaven. Twee mineermotten, Acrolepia autumnitella en Scrobipalpa costella, die als larve mineren in de bladeren van bitterzoet kunnen eveneens worden aangetroffen, de tweede soort echter opvallend genoeg voornamelijk langs de Nederlandse kust. De laatste specialist is een galmug, Contarinia solani, die galvorming in de bloembodem veroorzaakt en zich daarmee voedt. Deze bloemen gaan daarmee verloren. Naast de echte specialisten is er ook een levendige populatie van mieren en lieveheersbeestjes aanwezig die patrouilleert over de plant. Doorgaans vindt men deze insecten samen met bladluizen, welke in het veld echter nauwelijks worden aangetroffen op bitterzoet. Op de plaatsen waar bladeren aangevreten zijn door insecten zijn uitscheidingen van suikers waargenomen die wellicht insecten van het derde trofische niveau aantrekken, zoals mieren en lieveheersbeestjes. Momenteel onderzoeken wij of dit zo is, want in dat geval heeft bitterzoet een nog niet eerder beschreven afweersysteem ontwikkeld om natuurlijke vijanden van herbivoren aan te trekken door middel van suikeruitscheiding bij verwonding.