Zwerfkeien en godshuizen

Grote zwerfkeien spreken tot de verbeelding. In vrijwel alle Drentse zanddorpen sieren zware granieten steenblokken rotondes, plantsoenen en andere markante punten, als stille symbolen van de ijstijd. Het gebruik van zwerfstenen als bouwsteen is minder bekend. Speciaal voor deze Natuursteenspecial ging Harry Huisman in Ostfriesland op zoek naar kerken waar zwerfstenen zichtbaar in zijn verwerkt. In het grootste deel van Nederland komt geen vaste rots in de ondergrond voor om als bouwsteen te dienen. Wel bleven na de voorlaatste ijstijd talloze zwerfkeien uit het verre Scandinavië in het landschap van Noord-Nederland achter. Deze gletsjerkeien vormden het eerste bouwmateriaal waarmee trechterbekermensen 5000 jaar geleden hun imposante hunebedden bouwden. Daarna bleef het lange tijd stil. Hoewel Drenthe bijzonder rijk is aan zwerfstenen, zijn er in historische tijden op een paar uitzonderingen na geen voorbeelden van het gebruik van zwerfstenen als bouwmateriaal, althans niet zichtbaar. Dit in tegenstelling tot het Duitse Ostfriesland en andere delen van Noord-Duitsland, waar we tientallen grote en kleine kerken vinden die geheel of gedeeltelijk uit zwerfstenen zijn opgetrokken (Afb. 1). Ook Denemarken staat bekend om zijn vele honderden, overwegend kleine ‘zwerfsteenkerken’.