De wetenschap van de planeet Aarde heeft zich, evenals alle natuurwetenschappen, de laatste eeuwen ontwikkeld naar steeds verder gaande fragmentarisering. Er ontstonden scherp afgebakende vakgebieden, die elk een onderdeel van onze planeet en haar ontwikkeling bestuderen: de atmosfeer, de oceanen, de biosfeer (het tótaal van biologische processen op Aarde), de biologische evolutie, de vaste Aarde, de gesteenten en mineralen, etc. De grenzen tussen de onderscheiden vakgebieden worden angstvallig bewaakt door de respectievelijke beoefenaars ervan. De kennis op al deze deelgebieden kon zo enorm toenemen, maar het besef dat zij alle deel uitmaken van é én "organische eenheid", de Aarde, raakte op de achtergrond. De laatste jaren wint echter ook in de aardwetenschappen het inzicht weer veld dat alles met alles samenhangt en dat alles invloed heeft op alles. Zo kwam er in de zestiger jaren het concept van de platentektoniek, volgens welke de lithosfeer (de starre, relatief koude buitenste 100-150 km van de Aarde) verdeeld is in een aantal "platen" of "schollen" die ten opzichte van elkaar bewegen als gevolg van langzame stromingen in de diepere delen van de Aarde (afb. 1). In dit concept worden allerlei aspecten van de Aarde en haar ontwikkelingsgeschiedenis met elkaar in verband gebracht, waarvan voorheen de samenhang niet of onvolledig werd onderkend: verplaatsing van continenten over de aardbol, ontstaan en verdwijnen van oceanen, vulkanisme, aardbevingen, ontstaan van gebergteketens, sommige facetten van de biologische evolutie, ontstaan van aardolie- en ertsafzettingen, etc. Naast de platentektoniek is er de laatste jaren een nieuw concept ontstaan, waarbij allerlei aspecten van de buitenkant van de Aarde - oceanen, atmosfeer, biosfeer, aardkost (de dunne opperhuid van de Aarde) en hun interacties - worden benaderd als é én geïntegreerd systeem, het geosfeer-biosfeer systeem. Dit concept vormt het thema van een internationaal onderzoeksprogramma dat onder auspiciën van de International Council of Scientific Unions (ICSU) van 1990 tot 2000 zal gaan lopen. De ondertitel van dit "International Geosphere Biosphere Programme" luidt "A Study of Global Change": het uiteindelijke doel van het programma is om via de kennis van ontwikkeling en functionering van het geosfeer-biosfeer systeem beter inzicht te krijgen in de toekomstige consequenties van grootschalige veranderingen in het aardse milieu als gevolg van menselijke activiteiten.

, , , , , , , ,
Gea

Copyright: GEA/auteur

Stichting Geologische Aktiviteiten

H.N.A. Priem. (1989). Het Geosfeer-Biosfeer Systeem; wordt de Aarde door het Leven bepaald?. Gea, 22(3), 65–69.