Het Bekken van Mainz: 30 miljoen jaar geleden kwam de zee opzetten

Het Bekken van Mainz, dat in dit artikel centraal staat, is evenals het Bekken van Parijs - ook uit het Tertiair - bekend om zijn fossielrijkdom. De wordingsgeschiedenis wordt pas duidelijk als ook de laat-Paleozoïsche ondergrond en de randgebieden in de beschouwing worden betrokken. Het Bekken van Mainz vormt met de Oberrheingraben (Boven-Rijn-slenk) een schollenlandschap. De verschillende schollen hebben zich langs breuken in de aardkorst ten opzichte van elkaar bewogen. Zo ligt de Boven-Rijn-slenk ca. 100 meter lager dan het westelijk daarvan gelegen Bekken van Mainz, dat tussen de Boven-Rijn-slenk en het Pfalzer Bergland is "blijven hangen" en aldus een randschol van eerstgenoemde vormt. Vroeger werd onder het Bekken van Mainz een groter gebied verstaan, dat ook de oostelijk gelegen Boven-Rijn-slenk en mogelijk eveneens diens noordoostelijke uitloper: de kom van Hanau en het Bekken van Wetterau, omvatte. Thans wordt het Bekken van Mainz tektonisch, en daarmee enger, gedefinieerd. De vorm is ongeveer driehoekig en de grenzen zijn als volgt: in het noorden het Devonische Rijnleisteen-gebergte, in het oosten de westelijke (noord-noordoost verlopende) hoofdrandstoring van de Boven-Rijn-slenk, in het zuiden de Triassische Voor-Pfalz en in het westen het Pfalzer Bergland, waar hoofdzakelijk sedimentaire en vulkanische gesteenten uit het Rotliegendes (Vroeg-Perm) aan de aardoppervlakte komen. Er moet overigens een onderscheid gemaakt worden tussen het aldus tektonisch omschreven Bekken van Mainz en de maximale verspreiding van de zee, die via de dalen en tussen de harde kwartsietruggen door tot ver in het Rijnleisteengebergte (?Eifel) kon doordringen. Midden in het Pfalzer Bergland bevindt zich het Pfalzer zadel, dat zich - met Tertiaire storingen - in het Bekken van Mainz als Alzey-Niersteiner-horst voortzet. Deze horst verdeelt het Bekken van Mainz/Rheinhessen in een noordelijk en een zuidelijk deel. Afb. 1. Wij zullen ons tot het noordwestelijke deel beperken.