Een en ander over kogelbliksem

Tot de even indrukwekkende als merkwaardige verschijnselen, die men nu en dan in onzen dampkring kan waarnemen, behoort ongetwijfeld wel dat van den bliksem in bol- of kogelvorm, aan welks werkelijk bestaan, niettegenstaande de reeds vrij talrijke, door ten volle geloofwaardige ooggetuigen medegedeelde waarnemingen, nog tot vóór enkele jaren, zelfs door natuurkundigen van naam, waaronder b.v. een sir WILLIAM THOMSON, die den zoogenaamden kogelbliksem voor niets anders dan een gezichtsbedrog meende te moeten houden, ernstig in twijfel werd getrokken. Schoon ook thans nog, na de hoogst belangrijke onderzoekingen en experimenten van den in 1889 overleden franschen fysikus GASTON PLANTÉ en den duitschen natuurkundige F. V. LEPEL, eene in alle opzichten afdoende verklaring van dit zoo vreemdsoortige natuurverschijnsel niet gegeven kan worden, zijn toch heden ten dage verreweg de meeste fysici en meteorologen van het feitelijk voorkomen van bliksem in kogelvorm ten volle overtuigd. De kenmerkende verschillen tusschen den gewonen, z.g. zigzagbliksem en den bliksem in kogelvorm, bestaan in den duur, de snelheid en in de eerste plaats den vorm, waarin het verschijnsel optreedt. Terwijl, gelijk aan een ieder door eigen aanschouwing bekend is, de gewone bliksem slechts een ondeelbaar klein oogenblik, ja meestentijds nog korter dan 1/1000 sekonde duurt, is de kogelbliksem vaak van 2 tot 10 sekonden, in enkele gevallen zelfs verscheidene minuten lang, zichtbaar. In den regel daalt de vuurbol onder eene volkomen ronde of meer eivormige gedaante, vrij langzaam uit de wolken naar de aarde af, zoodat zijn loop duidelijk te volgen en de snelheid zijner beweging met vrij groote nauwkeurigheid te schatten is. In verreweg de meeste gevallen gaan met het optreden van het verschijnsel sterke elektrische ontladingen gepaard en slechts hoogst zelden vindt men dan ook gewag gemaakt van kogelbliksem, die niet door eene gewone elektrische ontlading werd vooraf gegaan of gevolgd. Nu eens verdwijnen zij plotseling zonder eenig spoor achter te laten, dan weder laten zij eenen nog eenige oogenblikken zichtbaren staart van lichtende punten achter of wel ontploffen zij onder een min of meer hevig gedruisch, hetwelk nu eens met den knal van een geweer- of pistoolschot, dan weder zelfs met het oorverdoovend geluid van een honderdtal gelijktijdig afgevuurde kanonnen wordt vergeleken. Vaak volgt de kogelbliksem de dakkanten der huizen, menigmaal ook daalt hij langs een bliksemafleider af, doch in de meeste gevallen dwalen vuurkogels rond zonder eenigen bepaalden weg te volgen. De lichtsterkte van het verschijnsel schijnt zeer uiteen te loopen, terwijl mede het schijnbaar volumen der kogels zeer verschillend wordt opgegeven. Deels naar nauwkeurige metingen, deels naar schattingen, varieert hunne doorsnede tusschen 11 en 116 centimeter.