Petrus van Musschenbroek Een levensschets

De negentiende eeuw zal wellicht eens die der physica worden genoemd. Geen eeuw toch als deze, wat aangaat de mate der vorderingen in lengte en breedte, in diepte en omvang, welke de physica daarm heeft gemaakt, en geen wetenschap is er, die bogen kan op een grootere — misschien zelfs geene die wijzen kan op een even groote, — uitbreiding van hare de wereld leidende en beheerschende kracht, als juist in deze eeuw de physica. Het is hier de plaats niet om deze stelling uitvoerig toe te lichten. In menig ander tijdschrift zou men haar zonder die toelichting niet mogen uitspreken. Maar de lezers van het “Album der Natuur” – verreweg de meesten daarvan althans, — hebben zulk een toelichting niet noodig. Hun is niet alleen – gelijk wel aan iedereen — in het oog gevallen, hoezeer de mensch in het laatste zestigtal jaren is vooruitgegaan in zijne heerschappij over tijd en ruimte, en in zoovele andere opzichten, naar lichaam en geest, de wereld der verschijnselen meer heeft leeren dienstbaar maken aan zijn wenschen en behoeften; zij herhalen niet slechts, als zoovele anderen, bijna werktuigelijk dat stoombooten en locomotieven, dat telegrafen en telephonen gegrond zijn op, en dus voortkomen uit, “ontdekkingen” der natuurkunde,— zij weten ook dat al deze “ontdekkingen”, of zooals velen het liever noemen “toepassingen”, elk voor zich niets anders zijn dan de top eener pyramide. Een hemelhooge pyramide dikwijls, altijd eene van geduldige nasporingen, van moeitevollen arbeid, van zwoegen en inspanning, waaraan velen een groot deel van hun loven hebben opgeofferd. Zij weten ook dat het doel van al dit zwoegen nooit was het vinden van hetgeen in en door zich zelve “nuttig” kon zijn voor den mensch. Neen, wat tot dien arbeid aanleiding en daarbij kracht en bemoediging gaf, was niet anders dan die drang naar geestelijk omvatten, naar wat wij in onze, en wat men in de meeste andere talen zoo welsprekend “begrijpen” noemt, dat meer dan eenig ander streven den adel verkondigt van den menschelijken geest, het streven, niet naar kennis alleen, maar naar wetenschap.