Permafrost in Nederland: sporen van vroegere aanwezigheid in sediment en landschap

Misschien een wat onverwachte titel in tijden waarin vooral sprake is van een opwarmende aarde. Maar daarbij valt te bedenken dat slechts zo’n 18.000 jaar geleden de bodem permanent bevroren was in Nederland en dat we in de toekomst weer naar gelijkaardige condities zullen evolueren ten gevolge van de bewegingen van de aarde rondom de zon, ook al duurt dat nog wel even. De aanwezigheid van permafrost heeft vanzelfsprekend een enorme invloed uitgeoefend op de samenstelling van het vegetatiedek en de levensomstandigheden van mens en dier, maar ook op de ontwikkeling en het uiterlijk van ons huidige landschap. Denken we maar aan de brede vlakten van onze rivieren en beekdalen met hun vlechtende patronen en grindige sedimentaanvoer, het opwaaien en weer neerzetten van zand en löss door de wind, het boetseren van hellingen en dalvlakten door afstromend smeltwater en afglijdingen op de bevroren ondergrond en het ontstaan van dooimeren ten gevolge van afsmeltende ijslenzen in de ondergrond. Aan de meeste van die effecten is tijdens de Holocene opwarming niet veel veranderd en daarom kunnen we stellen dat het huidige Nederlandse landschap goeddeels een overgeërfde resultante is van de processen die zich tijdens de laatste ijstijd hebben afgespeeld.