Behaviour of males, gynes and workers at drone congregation sites of the stingless bee Melipona favosa (Apidae: Meliponini)

Gedrag van darren, koninginnen en werksters van Meliponafavosa (Apidae: Meliponini) op een darrenverzamelplaats. Angelloze bijen (Apidae: Meliponini) komen voor in alle tropische gebieden. Er is nog niet veel bekend over hun paringsbiologie. Voor de soorten van het geslacht Melipona is het gedrag van darren en koninginnen buiten het nest nog vrijwel onbekend. Wij onderzochten het gedrag van darren, werksters en jonge koninginnen op een viertal darrenverzamelplaatsen, 'drone congregation sites (DCS's)'. Darrenverzamelplaatsen van Melipona worden weinig waargenomen: er zijn slechts twee andere publicaties over (Michener 1946, Van Veen et al. 1997). Darrenverzamelplaatsen komen voor op tamelijk winderige plaatsen en kunnen wekenlang in stand blijven. De verzameling vormt zich iedere ochtend opnieuw en verdwijnt als het donker wordt. Individuele darren kunnen de verzamelplaats minstens zes opeenvolgende dagen bezoeken. Darren die op het substraat zitten vertonen onderling intensief voedselbedelgedrag. Ze dampen ook nectar in, waarbij ze bij herhaling vanuit hun honingmaag een druppel tussen de kaken brengen en langzaam weer opzuigen. Darren verlaten de verzamelplaats af en toe. Sommige darren bezoeken ook bloemen, omdat ze met stuifmeel bestoven zijn. Per dag bezoeken verschillende jonge koninginnen (gynes) de darrenverzamelplaats. Werksters blijken een belangrijke rol te spelen bij de vorming van een darrenverzamelplaats. Werksters vechten onderling op de verzamelplaats, die hierdoor aantrekkelijk wordt voor darren. Veel werksters overleven deze gevechten niet en onder alle darrenverzamelplaatsen troffen we dode exemplaren aan. Werksters zetten op het substraat van de darrenverzamelplaats ook modder en geurende plantenmaterialen af. Een darrenverzamelplaats is ook aantrekkelijk voor andere insecten, zoals honingbijen, wespen en vliegen. Experimenten waarbij werksters en darren in kooitjes werden aangeboden aan de verzamelde darren toonden aan dat chemische communicatie erg belangrijk is. Darren worden sterk aangetrokken door de geur van werksters (vooral wanneer deze gestresst zijn); jonge koninginnen worden zeer sterk aangetrokken door de geur van darren. De maagdelijke koninginnen worden vooral aangetrokken als de darren verstoord worden. Dit kan het gevolg zijn van het zeer intensieve en agressieve voedselbedelen, maar bijvoorbeeld in onze experimenten ook door het wegvangen van darren.